Podsećanja radi, prema slovu zakona poslodavac koji ima između 20 i 49 zaposlenih dužan je da zaposli jednu osobu sa invaliditetom, a poslodavac koji ima više od pedeset osoba na platnom spisku svog preduzeća dužan je da zaposli barem dve osobe sa hendikepom i na svakih narednih 50 zaposlenih ima obavezu zapošljavanja barem jedne osobe sa invaliditetom.
Kao osobu sa invaliditetom ovaj zakon prepoznaje lice sa trajnim posledicama telesnog, senzornog, mentalnog ili duševnog oštećenja ili bolesti koje se ne mogu otkloniti lečenjem ili medicinskom rehabilitacijom, a koje se suočava sa društvenim i drugim ograničenjima da se pod ravnopravnim uslovima uključi na tržište rada. Da bi se ostvarila prava definisana ovim zakonom, potrebno je da osoba ima utvrđen status osobe sa invaliditetom a to su ratni ili mirnodopski vojni invalidi, civilni invalidi rata kao i osobe kojima je u redovnom postupku izvršena kategorizacija odnosno utvrđen stepen invalidnosti u skladu sa važećim zakonima.
Osobe sa invaliditetom zapošljavaju se pod opštim ili pod posebnim uslovima, koji podrazumevaju prilagođavanje prostora, sredstava za rad, radnih zadataka i slično, za šta poslodavac može da ostvari pravo na refundaciju primerenih troškova.
U analizi usklađenosti zakonodavnog i institucionalnog okvira sa Konvencijom UN o pravima osoba sa invaliditetom, koju je objavio Centar za samostalni život osoba sa invaliditetom Srbije, navodi se da domaći zakoni osobama sa invaliditetom garantuju ravnopravnost na tržištu rada. Za osobe sa invaliditetom propisani su različiti programi obuke, dostupno im je karijerno savetovanje i programi rehabilitacije, programi samozapošljavanja, dok država podstiče zapošljavanje osoba sa invaliditetom uvođenjem kvotnog sistema, podrškom za prilagođavanje radnog mesta i drugim olakšicama. Osobama sa invaliditetom dostupni su različiti mehanizmi u slučaju kršenja prava u oblasti rada, zakoni ih štite od prisilnog rada i ropskog položaja ili stanja sličnog ropstvu.
Poslodavac, koji ne zaposli osobe sa invaliditetom, plaća penale u visini trostrukog iznosa minimalne zarade utvrđene u skladu s propisima o radu, za svaku osobu sa invaliditetom koju nije zaposlio. Ove penale poslodavac je dužan da uplati na račun propisan za uplatu javnih prihoda budžeta Republike Srbije prilikom isplate zarada i naknada zarade, a najkasnije do 30. u mesecu za prethodni mesec.
Obaveza uplate penala prestaje sa mesecom u kom je poslodavac zaposlio propisan broj osoba sa invaliditetom.
Marijana Čolo, Iteccion
